STAZAMA VUKA KARADŽIĆA: Tršić i Tronoša čuvaju sećanje na staru Srbiju

Foto: Republika

Tršić

Foto: Wikipedia

Vuk Karadžić

Vukovim stazama u selu Tršić blizu Loznice prolazilo je hiljade đaka tokom ekskurzija u Srbiji. Gotovo da ne postoji turista koji se našao blizu Loznice, a da se nije zaustavio pored manastira Tronoše, građevine od izuzetnog značaja za istoriju Srbije, koji u ovoj godini navršava sedam vekova postojanja.

Glavna zasluga za postojanje ovih turističkih atrakcija pripada reformatoru srpskog jezika i pisma Vuku Stefanoviću Karadžiću, rođenom u selu Tršić, u kući dede Joksima, koji je sa svog ognjišta u Hercegovini pobegao od turske odmazde. Deda je na vrhu sela, u senci okolnih šuma, podigao kuću - pletaru. Tronoša se nalazi u selu Korenita, u blizini Loznice i Krupnja.

U Tronoškom letopisu iz 1791. godine kao ktitor manastira pominje se kraljica Katalina Nemanjić, žena kralja Dragutina. Srpski telegraf predstavlja dva znamenja koja su ostavila dubok trag u istoriji i kulturi srpskog naroda, a danas predstavljaju pravo turističko blago.

TRŠIĆ

Kako je zabeležio sam Vuk Karadžić, njegovu kuću su tokom Prvog srpskog ustanka Turci palili čak deset puta: "Otac ih je u jesen pravio, Turci u proleće palili". Na mestu gde je stajala kuća, dva seljaka iz Tršića podigla su veliki hrastov krst 1897. godine, povodom prenosa posmrtnih ostataka Vuka Karadžića iz Beča u Beograd.

Hrastov krst i danas stoji u Vukovoj spomen-kući. Na mestu nestale kuće pre Drugog svetskog rata podignut je spomen-kompleks posvećen Vuku. Odbor za podizanje spomen-objekta oformljen je 1931. godine, a radovi na izgradnji završeni su 1933. Vukova spomen-kuća bila je prvi muzej na otvorenom u Kraljevini Jugoslaviji i na Balkanu, kao i jedan od retkih muzeja ovog tipa u čitavoj Evropi. Osmišljena je da u jednom delu pokazuje život srpskog seljaka s kraja 19. veka, a u drugom delu ima stalnu postavku vezanu za školovanje i rad Vuka Karadžića.

Izložba posvećena Vukovom školovanju i radu premeštena je u manastir Tronošu 1964. godine, a dvorište oko Vukove spomen-kuće prošireno je i na njemu je zasađen voćnjak i podignuti objekti narodnog graditeljstva - čardak, vajat, kačara i mlekar.

MANASTIR TRONOŠA

Za manastir Tronošu vezan je jedan od najlepših narodnih običaja: Ratarske sveće. Dva susedna sela skupljaju priloge i prilažu manastiru u vosku izlivene sveće za Veliki četvrtak. Sveće su visoke oko dva metra i teške preko pedeset kilograma. Ni u najtežim danima istorije ovog kraja ovaj običaj nije prekidan, još od osvećenja ikonostasa 1834, kada je uveden.

Veruje se da se na ovaj način prinosi žrtva za dobar rod. Vuk Stefanović Karadžić u Tronoši nije imao mnogo šta da nauči jer je već u to vreme bolje čitao i od mnogih kaluđera. Smatra se da je manastir nastao između 1276. i 1282. godine. Spaljen je 1813, a uz pomoć kneza Miloša Obrenovića obnovljen je 1833. godine, samo tri godine po dobijanju autonomije Kneževine Srbije.

Crkva Vavedenja Bogorodice oštećena je i u Drugom svetskom ratu, a ponovo je obnovljena 1961. godine. Ispred manastira nalazi se desetocevna česma, a legenda kaže da su je sagradili Jug Bogdan i devet Jugovića pred polazak u Kosovski boj, 1388. godine. I česma je rušena mnogo puta u istoriji, a sadašnja česma podignuta je 1968. Iznad česme izdiže se kapela Svetog velikomučenika Pantelejmona, a u blizini protiče rečica po kojoj je manastir dobio ime.