RANIJI NAPADI I HAPŠENJA VEHABIJA U SRBIJI I REGIONU: Upao u policijsku stanicu, pa ubio srpskog policajca, dvojicu ranio!

Foto: Shutterstock

RANIJI NAPADI I HAPŠENJA VEHABIJA U SRBIJI I REGIONU: Upao u policijsku stanicu, pa ubio srpskog policajca, dvojicu ranio!

Vahabizam/vehabizam ili vahabijska/vehabijska misija ili salafizam vrsta je radikalnog pokreta u islamu koji se utemeljio tokom 18. i početkom 19. veka.

Osnivač vahabijskog pokreta

Njegov duhovni izvornik je Muhamed ibn Abdul Vahab, tzv. reformator islama, poreklom iz Saudijske Arabije.

Puritanski islam

Vahabizam se u suštini zasniva na redukcionističkim i izvornim idejama o islamu, te kroz iste ima vrstu interpretacije islama koja se razlikuje od drugih islamskih smerova kao što su sunizam, sufizam, ibadizam i šiizam.

Vahabizam nastoji da zadrži muslimane na izvornoj interpretaciji islama bez daljih naučnih, teorijskih i sličnih posredovanja u interpretaciji.

Samim tim vahabizam je interpretativni tok koji nema svoju literaturu ni mišljenje, te duhovni tok koji zagovara krajnje redukovanje čoveka kao pojedinca i muslimana kao zajednice.

Vahabizam je nastao kroz političku podelu u Saudijskoj Arabiji krajem 18. veka, pri čemu je deoba napravljena između političkog života muslimana i religijskog života, u kojem religijski život kontrolišu vahabijski izvornici.

Rasprostranjenost

U modernom vremenu vahabizam je najprošireniji u nemodernizovanim delovima Azije i u manjoj meri u Evropi, te ga mnogi okrivljuju za podsticanje i ideološke osnove današnjim terorističkim grupama u Avganistanu, Saudijskoj Arabiji, Siriji i Iraku.

Takođe, smatra se da su pojedini poklonici vahabizma svojim ideološkim uverenjima poduprli terorističke napade u SAD i Evropi.

Pokret odbacuje tradicije i običaje za koje smatraju da nemaju uporište u Kuranu i hadisima, kao što su hodočašća na grobovima islamskih svetaca i molitve tim svecima. Praktikuju direktnu molitvu Alahu.

Takfirizam

Takođe, jedna od bitnih karakteristika ovog pokreta je takfirizam, težnja da se muslimanski redovi očiste od onih koji nisu po njihovim merilima dobri muslimani.

Treba reći i to, da vahabizam ima veliko uporište u Evropi. Mnogi ateisti i hrišćani prelaze na islam, postaju konvertiti, a razlozi za to su brojni: siromaštvo, nezadovoljstvo životom, odbačenost od strane zajednice, odbačenost od porodice, psihička labilnost, ali isto tako i želja za jasnim određivanjem pojedinca u okviru određene zajednice kakva je vahabijska i želja za dokazivanjem.

Učešće u terorističkim aktima

Vehabije ne prihvataju zvanične verske islamske institucije u zemljama na Balkanu i česti su bili verbalni i fizički sukobi između vehabija i drugih sunita muslimana u Bosni, na Kosmetu, ili u Raškoj oblasti u Srbiji.

Opasno su okrenuti protiv ostalih sunita tradicionalista, šiita, sufijskih ili derviških zajednica, bektaša i smatraju da prvo njih treba neutralisati, pa potom krenuti na preobražavanje hrišćana, ateista i ostalih u vahabijski ili salafijski sistem islama.

Pripadnici ovog pokreta dali su veliki broj boraca tokom ratova u bivšoj Jugoslaviji, ali i u Iraku, Siriji, Jemenu, Avganistanu, Čečeniji, Dagestanu, afričkim zemljama, širom Azije.

Bili su polazna baza za terorističke napade u Francuskoj, Nemačkoj, Austriji, BiH i drugim zemljama na zapadu, ali i u Rusiji.

Borili su se u redovima takozvane Islamske države u Siriji i Iraku i mahom su to bili upravo konvertiti iz brojnih zapadnih zemalja i sa Balkana koji su nedavno prešli na islam pod učenjem vehabija.

Vehabije u Srbiji

Na prostoru Srbije, sledbenici vahabizma ili salafizma poznati su kao vehabije. Najviše ih ima u Novom Pazaru, Priboju, Sjenici i južnom delu Kosovske Mitrovice i na jugu Kosmeta.

Tačan broj njihovih pripadnika nije poznat, ali se zna da često izazivaju probleme u džamijama, ometaju verske obrede i pokušavaju da nametnu svoj način molitve.

Vizuelno prepoznatljivi

Vehabije se prepoznaju po specifičnom izgledu - nose duge brade i široke pantalone koje dosežu do članaka. Takođe, izbegavaju rukovanje sa ženama, a ženama vehabija nije dozvoljeno da se rukuju sa muškarcima i često su zabrađene i nose nikabe ili burke. Mnogi od vehabija imaju obrijane brkove, i obrijane glave, neki od njih, ali uvek imaju duge i neuređene brade. Često na glavama nose muslimanske bele kape ili saudijske i jordanske marame.

Kontroverze i sukobi

Poznavaoci islama smatraju vehabije radikalnim islamskim pokretom i upozoravaju da ih treba posmatrati kao opasnu religijsku grupu koja zloupotrebljava religiju radi ostvarivanja svojih ciljeva, u čemu se vehabije sigurno neće složiti, jer smatraju da se zalažu za puritanski islam, čist izvorni islam.

U Srbiji su najčešće povezani sa incidentima u džamijama na Kosmetu i u Sandžaku, što dodatno doprinosi kontroverzama oko njihovog delovanja.

Ovaj pokret izaziva dosta pažnje i polemika u javnosti, a njihove aktivnosti često su predmet rasprava unutar muslimanske zajednice.

Teroristički napadi u Srbiji

Ako izuzmemo albanski terorizam, inspirisan nacionalizmom i šovinizmom, odnosno teroriste OVK koji su terorisali srpski živalj na Kosmetu decenijama pre rata na Kosovu i kasnije, u Srbiji je današnji napad prvi teroristički napad koji je izveo neki pripadnik vahabijskog pokreta.

Ranije takvih napada nije bilo. Naime, mladić Miloš Žujević zvani Salahudin (1999) koji je prešao na islam i navodno pristupio vahabijskom pokretu upucao je samostrelom pripadnika Žandarmerije Miloša Jevremovića (34) u predeo vrata.

Ranjeni pripadnik Žandarmerije hitno je hospitalizovan u Urgentnom centru i već je obavljena operacija i strela mu je izvađena iz vrata. On se sada nalazi u stabilnom stanju.

Žandarm je ranjen danas oko 11 sati kod ambasade Izraela u Beogradu dok je bio na dužnosti. Nakon napada, reagovao je u samoodbrani i ubio napadača.

U maju 2023. godine uhapšen je Armin Alibašić, ekstremni sledbenik vahabizma iz Novog Pazara. On je uhapšen nakon njegove objave na društvenoj mreži u kojoj je istakao da je "nekada potrebno uzeti pravdu u svoje ruke''.

Uz to, navodio je i kako je "zaista snaga u gađanju", objavivši u prilogu i video snimak kako koristi vatreno oružje u jednoj streljani na području Beograda. On se u septembru 2022. godine preselio u Beograd, pa je organizovan i pretres objekta, gde je boravio na Opštini Zvezdara.

Nekoliko desetina vehabija sa prostora Srbije ratovalo je u Siriji i Iraku, gde su u bombardovanju 2019. godine poginuli Novopazarka Emina Plojović i njeno četvoro dece, dok je njen suprug Rejhan preživeo. Većina njih bili su članovi Mesdžida (mesta za molitvu) “Furkan”, na čijem čelu je bio Abid Podbićanin.

Posebno odeljenje Višeg suda u Beogradu Plojovića je osudilo na devet i po godina zatvora zbog toga što je utvrđeno da je kao pripadnik Islamske države učestvovao u ratnim sukobima u Siriji i Iraku, kao i da je vrbovao i obučavao ljude za terorističke akcije.

Tom prvostepenom presudom osuđeni su i Abid Podbićanin, Sead Plojović i Tefik Mujović na po 11, Goran Pavlović na 10 godina zatvora, Izudin Crnovršanin na devet i po, dok je Ferat Kasumović osuđen na sedam i po godina.

Pored Emine i njene dece, za sada je poznato da su u sukobima stradali i Novopazarci Eldar Kundaković i Mirza Ganić.

Teroristički napadi u BiH

U Bosni i Hercegovini je već druga priča u pitanju. Bilo je nekoliko terorističkih napada radikalnih vehabija od kraja rata u Bosni 1995. godine. Njihovo snažno uporište u BiH danas je mesto Gornja Maoča nadomak Brčkog, gde imaju svoju džamiju ili mesdžid, i gde ostali ne zalaze, a retko kada zalazi i policija. Table na ulazu u selo su ispisane arapskim slovima, u selu vlada šerijat.

Mostar, septembar 1997. godine

Smatra se da je napad u septembru 1997. godine u Mostaru, gde je aktivirana auto-bomba, bio prvi teroristički akt u posleratnoj BiH. Tada je u prolazu iz Splitske ulice prema zgradi policije povređeno 29 osoba.

U pitanju je bomba s 30 kilograma TNT-a i MES-a, postavljena u vozilu golf.

Istraga je utvrdila da su ovaj jezivi napad izveli Ali Hamad, Ahmed Zuhair, Saleh Nedal i Vlado Popovski, a dvojica napadača imala su direktne veze s Al Kaidom.

Vitez, oktobar 2008. godine

U tržnom centru "Fis" Vitez, u odeljenju hipermarketa, u oktobru 2008. godine eksplodirala je bomba, od koje je poginuo radnik obezbeđenja Zvonko Barbić (28). Osmoro ljudi je povređeno.

Federalna uprava policije je tu eksploziju proglasila terorističkim činom. Kasnije se ispostavilo da je bomba kojom je izazvano krvoproliće ostavljena u paketu.

Za terorizam je 2011. na devet godina zatvora osuđen Suvad Đidić, koji je optužen da je sačinio tu eksplozivnu napravu.

Bugojno, jun 2010. godine

Jedan od najgorih terorističkih napada u BiH dogodio se u junu 2010. godine u Bugojnu, kada je grupa radikalnih islamista digla u vazduh Policijsku stanicu.

Eksplozivna naprava postavljena je na zid Policijske uprave u Bugojnu. Poginuo je policajac Tarik Ljubuškić, dok je šest osoba ranjeno.

Akteri ovog napada su uhapšeni i osuđeni na dugogodišnje zatvorske kazne, a glavnim organizatorom se smatra Haris Čaušević zvani Oks.

Foto: printscreen

Sarajevo, oktobar 2011. godine

Sarajevo je u oktobru 2011. godine potresao teroristički akt koji je izveo Mevlid Jašarević pucanjem na Ambasadu SAD, kada je ranio jednog policajca.

Agonija ispred američke ambasade trajala je oko pola sata, a napadač je savladan brzom akcijom specijalaca kada je pogođen u nogu.

Jašarević, koji je osuđen na 15 godina zatvora, bio je pripadnik vehabijskog pokreta, a istraga je potvrdila da je više puta boravio u poznatom vehabijskom uporištu u Gornjoj Maoči, kod Brčkog.

Zvornik, april 2015. godine

U aprilu 2015. godine Nerdin Ibrić upao je u Policijsku stanicu u Zvorniku i ubio pripadnika Ministarstva unutrašnjih poslova Republike Srpske Dragana Đurića, ranio njegove kolege Željka Gajića i Steva Milovanovića.

Foto: Xinhua / Eyevine / Profimedia

Napadač je ubijen u razmeni vatre, a napad je okarakterisan kao pucanj u Republiku Srpsku i teroristički akt. Istraga je takođe pokazala i da se Ibrić poslednjih meseci pre napada družio s pripadnicima vehabijskog pokreta.

Sarajevo, novembar 2015. godine

Poslednji u nizu terorističkih napada dogodio se u novembru 2015. godine u Rajlovcu, u Sarajevu, kada je Enes Omeragić, blizak vehabijskom pokretu, ubio pripadnike Oružanih snaga BiH Armina Salkića i Nedeljka Radića.

Napadač se potom razneo bombom nakon opsade njegove kuće, koju su izvele snage bezbednosti. Objavljene su potom izjave komšija kako je Enes Omeragić izvesno vreme bio na ratištu u Siriji.