Drim-tim srpske gerile: Komite - prve srpske specijalne jedinice

IZVOR: Tanja UROŠEVIĆ - 01.01.2020 | 04:00

Elitne specijalne jedinice oduvek su bile udarna pesnica armije jer se radi o najbolje obučenim i opremljenim snagama koje nisu brojne, ali su, zahvaljujući hrabrosti, veštini i naoružanju, daleko ispred drugih jedinica.

Foto: wikimedia.org

NAJBOLJI OD NAJBOLJIH! Vojvode srpskih komitskih četa u srpsko-turskom ratu 1912.

Sve nabrojano pre više od sto godina krasilo je srpske komite, naše prve specijalce koji su svojim smelim akcijama demoralisali tursku i bugarsku vojsku. Kako ističe dr Milan Micić, istoričar i književnik, iza ovog pokreta nije stajala srpska Vlada, ali je imao podršku srpskog državnog aparata, posebno državnih činovnika i oficira.

- Njihova delovanja bila su usmerena na zaštitu srpskog stanovništva od turske vlasti i albanskih odmetnika, kao i neprekidnoj borbi sa bugarskim komitama - kaže dr Micić.

Foto: youtube.com/ TV Most Novi Sad

Milan Micić

Najveći deo tih jedinica bio je sastavljen od domaćih Srba koji su bili viđeniji ljudi, poput učitelja koji su organizovali čete i obučavali te ljude za borbu.

Micić: Bili su strah i trepet za austrougarske trupe. Hvatali su "žive jezike" neprijateljskih vojnika

- Najbolji srpski gerilci jurišali su gde obična vojska nije išla. To se najbolje videlo u Prvom svetskom ratu, kada su sva četiri četnička odreda već 1914. bila uništena u ratnim operacijama. Oni su prihvatali na sebe te prve udare austrougarske vojske ili su prodirali duboko u neprijateljsku pozadinu i suočavali se sa najtežim ratnim zadacima, ali i trpeli najveće gubitke - dodaje dr Micić.

Opevani u pesmi

Foto: wikimedia.org

Vojvoda Babunski

Najpoznatija komitska akcija, koja je i u pesmi opevana, dogodila se 27. maja 1907. godine u selu Drenovu kada su srpske komite pobile sve Bugare. Nakon te bitke ispevana je pesma "Spremte se, spremte" i u njoj se opisuje taj boj u kojem su potpuno poražene bugarske komite. To je akcija koju je vodio Jovan Stojković Babunski protiv bugarskih komita.

Srpske komite bile su strah i trepet za austrougarske trupe. Napadali su iznenada, sa bokova, leđa, a hvatali su i "žive jezike", neprijateljske vojnike, od kojih su dobijali informacije o rasporedu protivničkih snaga.

Preteča SAJ

Srpski četnički odredi od 1903. preko Balkanskih ratova i Prvog svetskog predstavljali su na određeni način model za kasnije specijalne jedinice spremne za žrtvovanje.

Foto: MUP Srbije

SAJ

Danas, pripadnici SAJ prepoznatljivi su po crnom kombinezonu, čizmama marke magnum, rukavicama s ojačanjima, zaštitnim naočarima i fantomkom. Na zadatke kreću blindiranim landroverima i helikopterima bel-212. Naoružani su pištoljima čz-75, češka zbrojovka, kao i neizbežnim heklerima raznih varijanti. Za snajperska dejstva koriste puške g-3 i g-33, kao i Zastavine m-93. Baza SAJ je u Batajnici. Početkom juna 1992. formira se Komanda SAJ, koja je imala tri podružnice.

U prvim redovima Solunskog fronta

Od ostataka odreda komita i Srba dobrovoljaca austrougarskih državljana, 27. septembra 1915. formiran je dobrovoljački odred majora Vojina Popovića. To je bila elitna jedinica srpske vojske. Oni su branili odstupnicu Druge armije prilikom povlačenja preko Albanije i bila je prva jedinica koja se oporavila na Krfu, kao i prva jedinica koja je izašla na Solunski front.

- Upravo te elitne jedinice srpske vojske posle sat i po vremena borbe prsa u prsa zauzele su Kajmakčalan. Njih su 85 odsto činili dobrovoljci iz Austrougarske, odnosno BiH, Vojvodine, Like, Banije, Korduna, deo iz Kraljevine Srbije, a njihov komandni kadar su činili pripadnici organizacije Ujedinjenje ili smrt - kaže istoričar Milan Micić.

Najjači vojvoda Vuk

Foto: wikimedia.org

Vojvoda Vuk

Major Vojin Popović, poznatiji kao vojvoda Vuk, imao je ogromno iskustvo u gerilskom ratu. On je tu ideju gerilskog ratovanja neprekidno usavršavao i smatrao da je neophodno formirati jedinicu sa najboljim borcima. Zato je 1915. insistirao na formiranju elitnog dobrovoljačkog odreda. Najčuveniji četnik iz perioda Oslobodilačkih ratova ima spomenik kod Palasa u Beogradu. Poginuo je na Kajmakčalanu 29. novembra 1916. godine.

Prvi koristili ručnu bombu

Neizostavni deo opreme svakog komite bio je nož ili kama. Omiljeno oružje bio im je Mauzerov poluautomatski pištolj c-96 i ruske puške berdan no-2, a poznati su i po tome što su prvi u borbama počeli da koriste ručne bombe.

- Govorilo se da je ručna bomba četnički specijalitet. Ipak, oni su bili najbolji u borbi prsa u prsa. Važno je bilo približiti se protivniku jer su u borbi na nož ili bajonet dobijali sve bitke.

Srpska mi truba zatrubi

Vo tova selo Drenovo,

"Spremte se spremte četnici,

Silna će borba da bude!"

Najnapred ide pred četom

Jovan Babunski vojvoda,

Po njega ide pred četom

Vasilj Veleški vojvoda.

Izvika Jovan Babunski:

"Drž'te go selo ozdola,

Drž'te go selo ozdola,

Tuva je Stevan Dimitrov!"

Izvika Jovan Babunski:

"Predaj se, predaj Stevane!"

"Ne se predavam Jovane,

Az sam balgarski vojvoda!"