"SAD NIKADA NEĆE DOZVOLITI DA ONO ŠTO SE DOGODILO NA OVOJ SVETOJ ZEMLJI BUDE ZABORAVLJENO!" Komandat Lok se obratio na godišnjici "Halijarda"! (FOTO, VIDEO)
IZVOR: Tamara JANIĆ - 21.09.2024 | 13:57
Organizator događaja bio je Odbor Vlade Srbije za negovanje tradicija oslobodilačkih ratova.
U Pranjanima kod Gornjeg Milanovca održana je državna ceremonija povodom 80. godišnjice operacije "Vazdušni most - Misija Halijard", jedne od najvećih akcija spasavanja savezničkih pilota tokom Drugog svetskog rata.
Ceremoniju je predvodio izaslanik predsednika Srbije, ministar Nemanja Starović, dok su vence položili i ambasador SAD Kristofer Hil, predstavnici Vojske Srbije, opštine Gornji Milanovac i članovi Fondacije Halijard. Organizator događaja bio je Odbor Vlade Srbije za negovanje tradicija oslobodilačkih ratova.
Prisutnima se obratio komandant Džozef Lok.
Šta je misija "Halijard"?
Misija Halijard ili Vazdušni most bila je savezničko izmeštanje odnosno spasavanje oborenih vazduhoplovaca, pretežno Amerikanaca, koje je nemačka protivvazdušna odbrana oborila iznad okupiranih teritorija. Ove avijatičare su prihvatili i zbrinuli pripadnici pokreta generala Draže Mihailovića, odnosno Jugoslovenske vojske u otadžbini. Spaseno je više od 500 savezničkih vazduhoplovaca, najviše iz Pranjana.
U julu 1944. godine, američko Odeljenje za strateške operacije (OSS) izradilo je plan za slanje misije u saradnji sa snagama generala Mihailovića s ciljem spasavanja oborenih pilota. Tokom borbene operacije, američki Petnaesti vazduhoplovni korpus je izveo oko 20.000 letova iz Italije, uglavnom prema Ploeštiju u Rumuniji, gde su gađali nemačke naftne resurse. U operacijama je izgubljeno 50% letelica, a 350 bombardera je oboreno do avgusta 1944. godine.
Oborene savezničke avijatičare spasavali su pripadnici Mihailovićevih snaga. Američki general Nejtan Tvining, komandant Petnaestog korpusa, organizovao je grupu za spasavanje oborenih pilota. Operaciju Halijard vodio je poručnik Džordž Musulin, a uz njega su bili narednik Majk Rajačić i radio-operater Artur Džibilijan.
Evakuacija iz Pranjana započela je 2. avgusta 1944. godine. Oko 250 pilota čekalo je evakuaciju, dok su Mihailovićeve snage izgradile improvizovanu pistu na Galovića polju, kojom su rukovodili kapetani Zvonimir Vučković i Nikola Verkić. Radovi su obavljani noću, uz pomoć meštana. Prvi piloti evakuisani su 9. avgusta.
Do kraja operacije, evakuisano je 417 savezničkih pilota, od kojih su 343 bili Amerikanci. Evakuacije su obavljene iz Pranjana, Koceljeve i Boljanića. Osim pilota, izvučeni su i važni politički i vojni lideri poput Živka Topalovića i Adama Pribićevića. General Mihailović je odbio ponudu da napusti zemlju.
Priznanje Mihailoviću za spasavanje američkih pilota dodeljeno je posthumno od strane predsednika SAD Harija Trumana 1948. godine, ali je priznanje uručeno tek 2005. godine njegovoj kćerki Gordani Mihailović. Spomenici u Pranjanima danas podsećaju na herojske akcije meštana i Mihailovićevih snaga.
BONUS VIDEO