KOSOVSKI ZAVET U SRPSKOM GENU: Osveta, žrtva, kletva izdajniku i slava junaku!
IZVOR: Republika - 09.11.2024 | 20:00
Mit koji je mobilisao narodnu snagu nosio je pokolenje Karađorđa i osvetnika koji su 1912. napokon skinuli turski jaram
Nakon Kosovskog boja 1389, na Vidovdan, počinje proces razgradnje srpske države. I 1459, padom despotovine, srpski narod doživljava gubitak države i pad u viševekovno osmanlijsko ropstvo, iz čega je stvoren Kosovski mit i zavet, kao zalog i temelj budućih bitaka i pobeda koje će doneti slobodu.
POUKE UZ GUSLE
Ključnu ulogu u očuvanju srpskog nacionalnog identiteta i opstanka naroda imala je Srpska pravoslavna crkva, koja je u nedostatku države po potrebi bila i škola i bolnica i mesto gde su se pravili planovi o borbi za oslobođenje srpskog naroda. Značajnu ideološku ulogu odigrala je i narodna epska poezija, u kojoj je negovan kult Kosova, Vidovdan, Kosovski boj.
Tad nije bilo televizije, interneta, a narod se okupljao oko ognjišta, gde su uz gusle stariji pevali i pripovedali o slavnoj prošlosti srpskog naroda, o Vidovdanu 1389, žrtvi kneza Lazara i Miloša Obilića i herojstvu junaka. Tako su mlade generacije Srba odrastale u uverenju da bi oni trebalo da budu ti koji će osvetiti Kosovo i njegove mučenike i vratiti slavu srpske države.
Vidovdanski usud: Ustav, ratovi, mirovni sporazum i rezolucija IB
- 1913. - Bugari su sačekali da Srbi otpraznuju Vidovdan, pa da napadnu naše položaje na Bregalnici
- 1919. - potpisan Versajski sporazum, čime je završen Prvi svetski rat
- 1921. - kralj Aleksandar Prvi Karađorđević doneo Vidovdanski ustav, Ustav Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca
- 1948. - doneta Rezolucija Informbiroa, što je označilo razlaz Jugoslavije i istočnog bloka
- 1990. - usvojeni amandmani na Ustav Hrvatske, kojim Srbi više nisu bili konstitutivni narod
- 1992. - probijen koridor kod Brčkog, spojena dva dela Republike Srpske
Tad su stvoreni osnovni elementi kosovskog zaveta: Osveta, odnosno ponovno uspostavljanje srpske državnosti, zatim mučeništvo kroz žrtvovanje za slobodu, pa upozorenje izdajnicima da će ih stići kletva i na kraju slava za one koji su predali život na oltar carstva nebeskog, odnosno za ideal, kao Lazar i Miloš.
To je inspirisalo i pokolenje Karađorđa, koje je početkom 19. veka započelo borbu za oslobođenje. A nakon njega i sve ostale generacije Srba koje će sanjati da se konačno vrate na Kosovo i Metohiju. I zato Vidovdan ima poseban značaj u srpskoj istoriji.
TURSKI HRONIČARI HVALE LAZARA I VUKA
O odnosu snaga, pa i samom toku Kosovske bitke veoma malo se zna. Turski letopisci naveli su da je njihova vojska brojala 60.000 ljudi, a srpska 20 hiljada manje. Istoričari se takođe razilaze u procenama. Razni izvori navode da je Turaka bilo od 27 do 40 hiljada ljudi, a Srba od 12 do 30 hiljada.
Prema turskim hroničarima, srpskim centrom komandovao je knez Lazar, desnim krilom Vuk Branković, a levim Vlatko Vuković Kosača, vojvoda bosanskog kralja Tvrtka Prvog. Takođe, da je zapovednik turskog centra bio sultan Murat, a krila njegovi sinovi Jakub i Bajazit.
Foto: Vladislav Titelbah
Srpski izvori ne pominju nijednog vlastelina, osim Lazara. Istovremeno, turski izvori pominju Vuka kao komandanta dela srpske vojske koja je Muratovoj nanela najveće gubitke. Vuk i njegovi oklopnici su zgromili levo krilo turske vojske na čijem čelu je bio princ Jakub.
Firentinci u pismu kralju Tvrtku Prvom pišu o "12 srpskih vitezova koji mačem otvoriše sebi put do Muratova šatora i ubiše ga" (na mestu gde je Muratovo turbe). Isto navode i osmanski izvori, a ubistvo Murata bilo je moguće zahvaljujući trupama Vuka Brankovića, koje su potisnule tursko levo krilo do štaba turskog sultana.
Turci su se posle bitke povukli, kako bi Bajazit posle pogibije oca Murata i ubistva brata Jakuba preuzeo vlast. U jesen 1389. Ugri su prodrli i zauzeli Borač i Čestin, pa je iznurena Srbija prihvatila vazalstvo i zajedno s otomanskim snagama povratila te gradove naredne godine. Sultan Bajazit je svog neprijatelja Vuka Brankovića uhvatio živog 1396. i bacio ga u tamnicu, gde je nakon teških muka izdahnuo, neznano gde, 6. oktobra 1397.
Oslobođenjem Kosova 1912. u Prvom balkanskom ratu, to pokolenje Srba je ostvarilo veliki san svojih predaka. I time je kosovski zavet i bio ispunjen, što je bio jedan od najradosnijih trenutaka u modernoj srpskoj istoriji i državi. Nakon ključne bitke poslednjeg rata s Turcima vođene kod Kumanova, a kasnije i kod Bitolja, u beogradskoj štampi pominjala se osveta i oslobođenje Kosova. Nije to nimalo slučajno jer su generacije stasavale na tome da će upravo one biti te koje su osvetnici Kosova.
TEMELJ IDENTITETA
Kroz istoriju od Kosovskog boja bio je označen kao vododelnica srpske istorije, slavne prošlosti i budućnosti. Zahvaljujući mitu izgrađenom na Kosovskom boju, izvojevane su pobede i trpele su se nedaće. Nekako je bilo predodređeno da taj datum ima poseban značaj za Srbe upravo zato što je kroz istoriju toliko postao deo našeg nacionalnog identiteta.
Zov slobode: Evo mene, eto vas, rat Turcima!
Evo mene, eto vas, rat Turcima! Ove reči Miloša Obrenovića na Cveti 23. aprila 1815. u Takovu označile su početak Drugog srpskog ustanka, koji je, nošen kosovskim zavetom, doneo slobodu posle pet vekova.
Turci su ponovo zaposeli Srbiju po slomu Prvog srpskog ustanka 1813. Narod je ginuo, bio odvođen u roblje, stradao od epidemije. Ali taj bes nije trajao dugo. Brzo je stigla vest o Napoleonovom porazu kod Lajpciga i Turci su proglasili amnestiju i čak počeli vraćati na vlast neke u zemlji preostale starešine. Među njima je bio i Miloš Obrenović.
Ipak, Turci su za beogradskog vezira postavili Sulejman Skopljak-pašu, koji je bio kivan na Srbe za sve poraze koje je pretrpeo u Prvom ustanku, pa je ponovo počeo teror. Videći da nisu više ni u čemu sigurni, ljudi su krenuli u ustanak i prva bitka vodila se danima na brdu Ljubiću iznad Čačka. Za to vreme knez Miloš je razbio Turke kod Paleža i zauzeo Valjevo.
Odatle je pošao ka Ljubiću. Borbe u šančevima iznad Morave bile su vrlo oštre i poginuo je Tanasko Rajić, koji je i do poslednjeg daha branio topove. Poginuo je i Imšir-paša, pa su Turci napustili Čačak. Mesec dana potom oslobođen je Požarevac.
Foto: Paja Jovanović
Porta je tad uputila na Srbiju dve vojske. Prvu, od Niša, vodio je rumeli valis Morašli Ali-paša, a drugu bosanski vezir Kuršid-paša. Na Dublju je Miloš razbio Turke i zarobio Ibrahim-pašu. Tad je nastupio preokret. Paše su nudile pregovore jer su saznale da je Napoleon poražen kod Vaterloa i da je time Rusija dobila odrešene ruke, te da koncentriše vojsku na granici.
Miloš je s Morašli-pašom ugovorio samoupravu Srbije, delimično kako je bila predviđena Bukureškim mirom između Rusije i Turske u maju 1812, mesec dana uoči Napoleonove invazije. Ipak, to je bio samo usmeni sporazum sve do Akermanske konvencije, kad je Turska prihvatila ruski ultimatum da ispuni odredbe Bukureškog mira, između ostalog, i prema Srbiji. Porta je oklevala, pa je nakon rata s Rusijom Jedrenskim mirom 1829. Srbija dobila vazalni status i proširena je u okvir granica Karađorđeve Srbije.
Ostalo je još da 1867. Turci predaju knezu Mihailu ključeve Kalemegdana i šest srpskih tvrđava. A posle srpsko-turskog rata 1876-1877. i rata Rusije i Srbije s Turskom 1878. naša otadžbina dobije nezavisnost i da u Prvom balkanskom ratu ukloni Osmanlije sa svojih granica.
BONUS VIDEO: