NOVO UZDIZANJE KARAĐORĐEVE I SAVAMALE

Foto: Promo foto

Plan Karađorđeve ulice

Čekala je ta ulica skoro čitav vek da 1904. godine dobije ime po velikom voždu Karađorđu koji je 1806. tim putem predvodio srpske ustanike oslobađajući Beograd od Turaka.

Premeštanjem groblja 1828. godine sa Varoš-kapije na Tašmajdan, grad se pomerio na savsku stranu. Knez Miloš je odlučio da upravo tu gde je danas Karađorđeva ulica osnuje srpsko naselje na savskoj padini sa upravnim zgradama nove države. Pisao sam ranije o tome kako je 1834. godine Miloš Obrenović naredio rušenje postojećih kuća i iseljavanje žitelja na Palilulu kada je izvršena prva urbanizacija Savamale.

Foto: Tanjug/Z. ŽESTIĆ

Goran Vesić na terenu

Nakon njegove naredbe da se tu nastane trgovci, taj deo grada postaje glavna trgovačka četvrt Beograda. Tako je, nekada malo i zapostavljeno pristanište na Savi postalo glavna kapija Srbije ka evropskom tržištu. Uvođenje parobroda 1834. godine omogućilo je razvoj trgovine na Maloj pijaci, dok su izgradnja pruge i zgrade Železničke stanice 1884. godine doprineli porastu značaja Beograda kao tranzita između Evrope i Srednjeg istoka. Još jednu revoluciju u saobraćaju, ali na gradskom nivou, donelo je uvođenje tramvaja.

Foto: Promo foto

Od 1892. godine, otkad postoje tramvaji na konjsku vuču, deo kultne linije broj 2 prolazio je kroz tu ulicu. Nakon samo dve godine, uvedena je električna tramvajska mreža, što Beograd smešta među prve evropske gradove opremljene tim novitetom. Tako Karađorđeva ulica postaje svedok jačanja srpske države i Beograda što pokazuju graditeljski poduhvati u njoj koji su bili ogledalo ekonomskog i kulturnog uspona.

Početkom XX veka ulica je regulisana, u njoj se otvaraju poslovnice svih banaka, a cena kvadrata bila je pet puta skuplja od kvadrata u Knez Mihailovoj ulici. Do početka Prvog svetskog rata u toj ulici grade se Beogradska zadruga, hotel Bristol i Vučina kuća. Značaj te ulice počinje da opada posle završetka Prvog svetskog rata jer se trgovina preselila u gornje delove varoši. Karađorđeva nikada nije povratila stari sjaj mada se u tom periodu u ulici mnogo gradilo. U periodu posle Drugog svetskog rata pa sve do pre nekoliko godina Karađorđeva ulica bila je tranzina trasa kamiona, odvojena od reke železničkom prugom, a oronule fasade skrivale su svetlu istoriju. Projekat Beograd na vodi udahnuo je novi život Savamali i njenoj centralnoj ulici.

Foto: Tanjug/T. VALIČ

Savamala kultno mesto

Obnovljena je zgrada Beogradske zadruge, biće rekonstruisan hotel Bristol, na potezu od Brankovog mosta do Gazele urađeno je novo šetalište kraj Save, rekonstruisana je i produžena Hercegovačka ulica, obnovljene su brojne fasade, a ove godine počinje pretvaranje ulice Kraljevića Marka u pešačku zonu dok će Travnička ulica konačno izaći na reku. Ipak, navažniji projekat je rekonstrukcija Karađorđeve ulice. U prvoj fazi Grad Beograd urediće deo ulice od Brankovog mosta do Beogradske tvrđave, kao i savski kej. U drugoj fazi, o trošku kompanije Beograd na vodi, biće uređena Karađorđeva ulica od Brankovog mosta do Savskog trga, čije uređenje počinje sledeće godine, a koju će krasiti spomenik Stefanu Nemanji.

Obnovljamo Đumrukane, odnosno teatar na Đumruku, prvo stalno srpsko pozorište koje je radilo od 1841. do 1842. godine. Trenutno menjamo urbanistički plan kako bi prostor na kome se nekada nalazila Đumrukana dobio javnu namenu. Nova zgrada, replika čuvene Đumrukane, prema ideji Nikole Selekovića, biće dom srpskog folklora, mesto na kome će posetioci Beograda moći da uživaju u folklornim predstavama i upoznaju se sa našom kulturom i tradicijom. Nedaleko od buduće Đumrukane nalaze se Velike stepenice koje su izgrađene 1860. godine pošto je knez Mihailo Obrenović pratio sestru Perku Bajić do Savskog pristaništa. Shvatio je tada muku građana, koji su se do pristaništa spuštali uskom, krivudavom i strmom stazom, pa je odlučio da o svom trošku izgradi kamene stepenice i novu kaldrmu do Save. Mnogi Beograđani pamte ovo stepenište i po sceni iz serije Otpisani, u kojoj nemački vojnik udara šamar Prletu koga je igrao Dragan Nikolić. Danas je ovo stepenište jedina fizička veza gornje varoši sa savskim kejom.

Foto: Tanjug

Doduše samo do marta sledeće godine kada će biti završena pasarela koja će povezati Beogradsku tvrđavu sa Savskim kejom kod Beton hale. Bulevar vojvode Bojovića premošćen je pre nekoliko meseci, a u toku je izgradnja stepeništa koje će krasiti skulptura Mrđana Bajića i Ričarda Dikona. Tokom jeseni biće objavljen tender za izgradnju gondole koja će povezati Ušće i Beogradsku tvrđavu čija izgradnja počinje na proleće sledeće godine.

Karađorđeva ulica ima stare prestoničke lagume čiji je ulaz kod broja 31 blizu Brankovog mosta. Oni su izgrađeni početkom 19. veka, kada je taj kraj predstavljao trgovački centar Beograda, pa je roba koja je dolazila u grad preko pristaništa čuvana u lagumima. Ovih pećina ima čak trinaest i vreme je da budu iskorišćene kao buduća turistička atrakcija. Postoje ostaci stare dizalice - lifta koja je služila da se roba odatle podigne naviše, ka Kosančićevom vencu odakle je roba odlazila ka gradskim pijacama.

Zato rekonstrukcija Karađorđeve ulice nije samo uređenje tog dela centra grada i obnova naše tradicije, već i ponovno uzdizanje te ulice i Savamale koje postaju novi centar Beograda. Kao što ćemo na obnovljenom Trgu republike posebno obeležiti mesto na kome je 1866. godine srušena Stambol kapija i mesto na kome su u oktobru 1944. godine sahranjeni crvenoarmejci koji su poginuli u borbama za oslobođenje Beograda od fašističkog okupatora. Tako pokazujemo da ne samo da razvijamo svoj grad već i da poštujemo slavu i istoriju Beograda.