KO SU SRPSKA BRAĆA PO BOŽIĆU? Milioni pravoslavnih vernika širom sveta proslavljaju praznik rođenja Hristovog!

Foto: Tanjug/S. RADOVANOVIĆ

Foto: Ilustracija

Milioni pravoslavnih vernika širom sveta i ove godine proslavljaju Božić po julijanskom ili starom kalendaru 7. januara, za razliku od onih koji su praznik rođenja Hristovog već obeležili 25. decembra, kada ga slave i katolici.

Srpska pravoslavna crkva, kao i još oko deset pravoslavnih crkava u Evropi, Aziji i Africi, uz Jerusalimsku patrijaršiju, manastire Svete gore i nepriznatu Grčku starokalendardarsku crkvu, drži se kalendara rimskog imperatora Gaja Julija Cezara, čija je primena počela 1. januara 45. godine pre nove ere. S druge strane, oko 50 miliona pravoslavaca, među kojima su vernici grčke, bugarske, rumunske i još nekih pravoslavnih crkava, kao i Carigradske patrijaršije, od 1923. koriste revidirani julijanski kalendar. Njega je predložio srpski naučnik Milutin Milanković, a poklapa se sa gregorijanskim ili novim kalendarom, kojeg se drže crkve zapadnog hrišćanstva.

Ovde nabrajamo običaje nekih od naroda koji Božić slave u u januaru, kada i Srbi.

Kardašijanka slavi dan pre Srba Američka starleta Kim Kardašijan Vest, koja je poreklom Jermenka, drži se običaja predaka, pa tako Božić proslavlja 6. januara, po kalendaru Jermenske apostolske crkve, koja je jedna od orijentalno-pravoslavnih crkava. Za razliku od nje, holivudski glumci Tom Henks i Kristijan Bejl, koji su zbog supruga primili pravoslavlje, slave Božić 7. januara. Henksovoj ženi Riti Vilson otac je bio iz Bugarske, a majka Grkinja poreklom iz Albanije, dok je Bejl oženjen Srpkinjom Sandrom (Sibi) Blažić. Glumica Dženifer Aniston takođe Božić slavi po julijanskom kalendaru pošto je grčkog porekla.

RUSIJA

Ruska pravoslavna crkva, na čijem čelu je patrijarh moskovski Kiril, najmnogobrojnija je od crkava koje se drže julijanskog kalendara. Pod njenom jurisdikcijom su i pravoslavni vernici koji žive u državama bivšeg Sovjetskog Saveza. Rusi se na Badnje veče okupljaju porodično na posnoj večeri, tokom koje se kao glavno jelo služi kutja, koju čine kuvane žitarice, orašasti plodovi i med. Žitarice su simbol nade, a med sreće. Trpeza se sastoji od ukupno 12 jela, koja se služe u čast 12 Hristovih apostola. Božić se u Rusiji čestita svim dragim osobama, a tradicionalno bi vrata kuće trebalo da budu otvorena da bi i prolaznici mogli da se pridruže ukućanima za božićnim ručkom.

UKRAJINA

U ovoj zemlji postoje Ukrajinska pravoslavna crkva, koja je pod jurisdiskcijom Moskve, kao i Pravoslavna crkva Ukrajine, čiju autokefalnost Rusija ne priznaje. Na Badnje veče ukrajinski pravoslavci sa pojavom prve zvezde započinju niz običaja pre same večere, a prvi je da se umiju hladnom vodom, koja simbolizuje zdravlje, pri čemu se najhrabriji okupaju u reci ili jezeru. Zatim sledi molitva, pa iscrtavanje znaka krsta medom na čelu svake osobe koja je prisutna, a onda počinje večera, koja obično protiče uz svetlost sveća. Božićno slavlje traje narednih sedam dana, sve do 14. januara, a tokom njega se ljudi posećuju i pevaju božićne pesme, koje se nazivaju koljadke.

GRUZIJA

U ovoj zemlji živi oko tri miliona vernika Gruzijske pravoslavne crkve. Pored jelke, koja je stigla sa zapadnim običajima, Gruzini imaju i svoju božićnu jelku, koju zovu čičilaki, a načinjena je od oguljenih suvih grana leske ili oraha i može da bude visoka od 20 centimetara pa sve do tri metra. Na Badnje veče tamošnji pravoslavci čekaju ponoć da bi otpočeli večeru, a na sam Božić izlaze masovno na ulice na paradu koja se naziva Alilo, što je običaj koji potiče još iz petog veka. Učesnici parade nose kostime i prikazuju scene Hristovog rođenja, uz brojne nacionalne zastave. Gruzijska verzija Deda Mraza zove se Tovlis Papa i, kao i verzija iz zapadnog hrišćanstva, ima dugu belu bradu.

EGIPAT

U ovoj većinski muslimanskoj afričkoj zemlji hrišćani čine oko 15 odsto stanovništva, a među egipatskim hrišćanima 90 odsto populacije su Kopti, sa oko deset miliona ljudi. Koptsku orijentalno-pravoslavnu crkvu je po predanju osnovao apostol Marko. Mesec koji prethodi Božiću Kopti zovu kijak, a 43 dana pre proslave rođenja Hristovog, od 25. novembra do 6. januara, oni provode u postu da bi se na Badnje veče okupili u pravoslavnim hramovima i slušali liturgije. Posle ponoći sveštenik bira jedan od dva kurbana, što je specijalni hleb, obeležen sa 12 tačaka, koje predstavljaju apostole, a zatim taj kurban, koji simbolizuje telo Hristovo, koristi za pričešće vernika. Na Božić se Kopti druže i razmenjuju kolačiće koji se zovu kak.

ETIOPIJA

Etiopska orijentalno-pravoslavna crkva ima oko 36 miliona vernika u toj zemlji i van nje, a do 20. veka potpadala je pod jurisdikciju Koptske orijentalno-pravoslavne crkve. Etiopljani imaju svoje mesece, pa se Božić tako slavi 29. tahsasa, što odgovara 7. januaru u našem kalendaru. Sama proslava Božića, tokom koje se vernici oblače u belo, naziva se Gana ili Gena, a, kao i kod Kopta, prethodi joj 43 dana posta. Obeležavanje Gane počinje u četiri sata ujutru, a tokom praznika muškarci i dečaci igraju istoimenu igru, u kojoj koriste zakrivljene štapove i drvenu lopticu, što podseća na hokej na travi.

PROSLAVLJAJU BOŽIĆ 7. JANUARA Srbija Crna Gora Severna Makedonija Rusija Belorusija Ukrajina Moldavija Gruzija Kazahstan Egipat Etiopija Jerusalimska patrijaršija Manastiri Svete gore Grčka starokalendardarska crkva (nepriznata) Jermenija * * Slave dan ranije, 6. januara