GRAD JE PRETVOREN U OGANJ I DIM! 80 godina od nemačkog bombardovanja Beograda i početka Drugog svetskog rata u Jugoslaviji

Foto: wikimedia.org/MORS

Na Beograd je bačeno 197 tona razornih i zapaljivih bombi.

Prema podacima Luftvafea, ratnog vazduhoplovstva nemačkog Vermahta, u prva četiri dnevna naleta učestvovalo je 468 lovaca i bombardera, a na Beograd je bačeno 197 tona razornih i zapaljivih bombi.

Dok je Beograd goreo, nemačke radio-stanice su oko šest časova prenosile Hitlerov govor u kom je osudio "vojnu kliku" u Beogradu, koja je večito organizovala vojne udare i sastojala se od britanskih "plaćenika", a izvela je protivudar i srušila vladu koja je težila miru s Nemačkom.

- Krivica je pripisana onim "kreaturama" koje su još 1914, Sarajevskim atentatom, odvukle svet u ratnu katastrofu. Činjenica da je Hitler jugoslovensku vladu nazivao srpskom vladom govori o tome koliko je njegova akcija bila uperena protiv Srba. Bio je izričit, ističući da nemački narod nema nikakvog povoda da se bori protiv Hrvata i Slovenaca, ali želi da se obračuna sa onom "srpskom izdajničkom klikom u Beogradu koja misli da može Balkan po drugi put staviti na raspolaganje britanskom atentatu protiv evropskog mira". Od 27. marta, pa do svog kraja, bez obzira na neka taktička odstupanja, Hitler je zadržao oštri i nepomirljivi antisrpski kompleks koji je uticao na nemačku politiku i mere protiv srpskog naroda za vreme rata - kaže istoričar pukovnik dr Miljan Milikić iz Instituta za strategijska istraživanja.

Prema nemačkim podacima od 6. do 12. aprila oko 620 bombardera Luftvafea je na srpsku prestonicu izručilo oko 440 tona bombi, a pratilo ih je 320 lovaca koji su topovskom i mitraljeskom vatrom sejali smrt u srpskoj prestonici.

Foto: wikimedia.org/MORS

- Na glavnom i prvom udaru 4. vazdušne flote Trećeg rajha, kojom je komandovao general-pukovnik Aleksander Ler, našao se glavni grad Jugoslavije. Operacija je imala izrazito osvetnički pečat. Treći rajh i njegov vođa svetili su se Beogradu i njegovim stanovnicima za slobodarsko raspoloženje iskazano posle Martovskog prevrata. U operaciji "Kazna" Komande vazdušne flote, usvojenoj u Beču 31. marta 1941, stajalo je da je zadatak vazduhoplovstva "razaranja Beograda velikim napadom" - kaže dr Milikić.

Po međunarodnom ratnom pravu, bombardovanje Beograda bio je teroristički čin, jer je on 3. aprila proglašen za "otvoren grad", što je značilo da neće biti branjen u slučaju rata. O tome je na suđenju posle rata svedočio nemački feldmaršal Evald fon Klajst: "Vazdušni napad na Beograd 1941. godine imao je prvenstveno političko-teroristički karakter i nije imao ništa zajedničko sa ratom. To bombardovanje iz vazduha bilo je stvar Hitlerove sujete, njegove lične osvete."

Između leteće armade Trećeg rajha i Beograda 6. i 7. aprila stao je, samoinicijativno, Šesti lovački puk Vojnog vazduhoplovstva Kraljevine Jugoslavije. Odnos snaga bio je 10 naprema jedan.

- Niko od nas nije očekivao da će sresti toliko neprijateljskih aviona... Ukazali su se kao čopori strave iznad Fruške gore! To je prevazilazilo sve što je mašta mogla da zamisli! Nismo verovali da se nebo može zacrneti od aviona... Od buke motora podrhtavali su i vazduh i zemlja... Mi smo bili slamčica prema tim mutnim talasima, ali vremena za razmišljanje nije bilo - zapisao je u dnevniku kapetan Milutin Grozdanović.

Branioci su zaista bili slamka u vihoru smrti nad Beogradom. Berlin je ciljeve odabrao promišljeno, ali ne po vojnom značaju, već da slomi duh srpske prestonice.

Pukovnik Rudolf Tusen, nemački vojni ataše u Beogradu, u to vreme izvestio je Berlin:

"Prema lično dobijenim utiscima, vazdušni napad na Beograd bio je manje u vezi sa vojnim operacijama... Napad je bio vremenski koncentrisan i iznenadio je stanovništvo u kućama ili na ulicama. LJudi su delom još spavali, a seljaci su se baš vozili sa periferije u centar grada na pijace. Otuda je početak napada doveo do velikih gubitaka, a moralni utisak je bio veoma snažan... Prisustvo žena i dece i osećaj da oni ni na koji način ne mogu efikasno da se zaštite, niti da im se može pomoći, opterećivalo je nerve muškarcima. LJudi koji su unezvereno tumarali ulicama tamo-amo i gledali kako im se kuće ruše, a oni ostaju bez krova nad glavom stvorili su i sami paniku... Leševi, koji su se nalazili svuda unaokolo, pružili su jezovitu sliku".

Tusen se nije bojao bombi Luftvafea jer je mapu ciljeva, uz pomoć velike agenturne mreže, sam nacrtao i poslao u Berlin. U tome je tajna preciznog zasipanja zapaljivim projektilima Narodne biblioteke Srbije, čije je neprocenjivo nacionalno kulturno blago nestalo u plamenu.

Špijuni Rajha su "zaslužni" i za to što su razorne bombe precizno pogađale bolnice i skloništa u kojima su ginule stotine civila. To potvrđuju podaci iz obimne studije Istorijskog arhiva Beograda: "Veliki broj građana našao je smrt u javnim skloništima... Skloništa su bila posebna meta nemačkih bombardera - tako je pogođeno sklonište u Karađorđevom parku, kod Vaznesenske crkve i kod crkve Aleksandra Nevskog".

Nikada nećemo saznati koliko je Beograđana stradalo u podrumima pogođenih zgrada. Po ulasku nemačke vojske u prestonicu, pod izgovorom uklanjanja opasnosti od ruševina, one su sistematski minirane, čime su uklanjani i tragovi zločina.