TRAGEDIJA NA ČUKUR ČESMI KOJA JE PROMENILA ISTORIJU! Na današnji dan je Turčin zbog vode UBIO SRPSKOG DEČAKA!

Foto: Tanjug

Polaganje venaca na Čukur česmi

Šta se zapravo dogodilo tog kobnog 15. juna 1862. godine, do danas nije u potpunosti rasvetljeno. Postoji više verzija o ličnostima i uzrocima događaja, ali je samo ishod pouzdan i potkrepljen dokumentima.

Posledica ovog događaja, i mnogih drugih koji su usledili posle, dovela je do prekretnice u istoriji Beograda, čak i Srbije.

Bio je to koban trenutak za dečaka dečaka Savu Petkovića, zatim za Simu Nešića, Ivka Prokića i mnogo srpskih vojnika, a kasnije i velika briga visokih diplomatskih krugova vodećih evropskih država.

To sparno junsko popodne na izvor je dovelo malog Savu šegrta, turske nizame (vojnike) i mnoge druge da utole žeđ. Jedan turski vojnik je oteo Savi testiju iz ruku i on je počeo da se brani, što je veoma naljutilo Turčina pa ga je po jednoj verziji on ubio bajonetom, a po drugoj ga je udario testijom u glavu i što je za malog Savu bilo kobno.

Legenda kaže da je nakon toga naišao srpski policajac koji je uhapsio Turčina. Dok su ga sprovodili do stanice, naišla je turska patrola i došlo je do oštrog verbalnog obračuna. Da bi razrešio ceo događaj, stigao je prevodilac - tumač turskog jezika, beogradske policije Sima Nešić u pratnji žandara. U sledećem trenutku Turci su zapucali ubili Simu i još jednog žandara.

To je bio povod za veliku tuču između Srba i Turaka, gde su Srbi opkolili Turke. Međutim, zapovednik srpske straže Ivko Prokić je oslobodio Turke i, da bi izbegao veće posledice, lično je ispratio turskog oficira do kapije tvrđave i tu se prijateljski s njim pozdravio, ali sledećeg trenutka Ivka je pogodio metak kao i njegove pratioce.

Večeras do 20.00 napustite varoš!

Vest o događaju prostrujala je Beogradom, na sve strane čuli su se pucnji i borba na ulicama je počela da se rasplamsava. Jedan događaj podstakao je niz novih i odlučujućih. Tada su Srbi zauzeli Varoš kapiju  i Sava kapiju, a vest je stigla i do ostalih gradova u Srbiji.

Knez Mihailo je, iz Šapca gde se tih dana nalazio, poslao ultimatum Turcima da do osam časova uveče napuste varoš. Sledeći dan 16. jun protekao je u miru, već naredni 17. bio je sudbonosan za Beograd, počelo je bombardovanje Beograda iz 56 tvrđavskih topova. Poginulo je oko 50 građana i vojnika, izgorelo 20, a uništeno oko 357 kuća.

Srpsko stanovništvo je podiglo barikade za odbranu. U toku jula iste 1862. godine, u Kanlidži pored Carigrada započeti su pregovori o nezavisnosti Srbije, na kojima su učestvovali Francuska, Engleska, Rusija i Austrija. Tada je doneta odluka da se tursko stanovništvo iseli iz Srbije. U narednih godinu dana iseljeno je više od osam hiljada Turaka.

Ispisana nova stranica istorije

Ispisivala se nova stranica srpske istorije. Nakon dugih diplomatskih pregovora i borbe, Turci su pristali da predaju gradove na "čuvanje knezu Mihailu", prvo Beograd pa Kladovo, Smederevo i Šabac, a zatim i mnoge druge. Godine 1867. knez Mihailo je dobio ključeve Beogradske tvrđave, a svečanost je održana 6. aprila na Kalemegdanu.

Dugo se nakon ovog velikog istorijskog događaja pričalo i prepričavalo šta se zapravo na Čukur česmi dogodilo juna 1862. godine. Da li je stvarno ubijen dečak Savo Petković ili samo ranjen? Da li je sukob kod Čukur česme zaista bio povod bombardovanju Beograda i njegovom kasnije oslobođenju?

Foto: Tanjug

Da li je povod za sukob bilo ubistvo terdžomana Sime Nešića, koji je naredio da se ranjenom dečaku previju rane i odvede kući kao i ubistvo nekoliko žandara? i čuveno pitanje stranih konzula: Ko je pravi izazivač na Čukur česmi – Srbi ili Turci? Konzuli stranih sila, osim austrijskog, složili su se da Srbi nisu dali povoda za bombardovanje.

Najvažniji događaj u istoriji Beograda

Da bi ceo događaj bio rasvetljen, Karlo Perolo, čuveni gostioničar kod "Hajduk Veljka" , prijavio se kao svedok i očevidac događaja kod Čukur česme. Pored njega, i Nikola Hristić, ministar unutrašnjih dela, očevidac i islednik događaja kod Čukur česme i bombardovanja Beograda, kao i mnogi drugi ali nedovoljno poznati i provereni svedoci.

Pored sličnosti iskaza, postoje i brojna odstupanja što je dovelo do kasnije mistifikacije događaja. Bilo kako bilo, događaj kod Čukur česme vezuje se za jedan od najvažnijih događaja u istoriji Beograda. Kasnije varijacije pisaca o ovom događaju stvorile su brojne romantizovane legende o pogibiji srpskog dečaka Save i njegovih savremenika.

Duvandžija ostavio pare za spomenik

Jedan od ondašnjih Beograđana zaslužan za obeležavanje mesta kako bi se sačuvao od zaborava događaj na Čukur česmi bio je poznati duvandžija Vanđel Toma. Testamentom je zaveštao određenu sumu novca za podizanje spomenika.

Projekat za skulpturu od bronze na mermernom postamentu uradio je Simeon Roksandić, jedan od najpoznatijih skulptora realističkog pravca u srpskoj umetnosti. Na spomeniku su uklesane ove reči:

"U SPOMEN DOGAĐAJA OD 26. MAJA 1862 GODINE NA ČUKUR ČESMI PODIŽE OVAJ SPOMENIK ZADUŽBINA VANĐELA TOME 1931 GOD."

Svi izvori navode 15. jun, a ne 26. maj. Nije poznato ko je i zašto odstupio od utvrđenog datuma. Prvi konkurs za spomenik raspisan je 1912. godine. O rezultatima tog konkursa malo se zna, verovatno zbog izbijanja Prvog svetskog rata, koji je onemogućio podizanje spomenika.