Ovo je zgrada u kojoj je stvorena Jugoslavija

Foto: ST/D. KADIĆ

Krsmanovića kuća, zgrada prebogate istorije

Kada je, krajem 19. veka podignuta kuća na adresi Terazije 34 Beograđani su je, sa divljenjem i pomalo zavisti, opisivali kao "mali dvorac neobaroka". Sa osnovom od neverovatnih 30 metara, bogato dekorisano spolja i iznutra i sa velelepnom dvorišnom terasom sa stepeništem, ovo zdanje je zaista i bilo pre dvor nego "obična" gradska kuća.

Silom prilika - dvor

Kuća je sagrađena 1885. godine kao dom za beogradskog trgovca Jocu M. Markovića. Tri godine kasnije, raskošna vila došla je u posed poznatog trgovca, izvoznika šljiva i soli Alekse Krsmanovića. On je tu živeo sve do smrti 1914. a zgradu, kao i sve što je imao, poklonio je državi i zaveštao srpskom narodu.

Foto: ST/Đ. KOJADINOVIĆ

Unutrašnjost zgrade u kojoj je stvorena Jugoslavija danas krasi restoran "Kod dvoglavog orla"

Nakon Prvog svetskog rata kuća na Terazijama 34 dobila je svog najpoznatijeg stanara - zato što su tokom okupacije svi dvorovi u Beogradu bili porušeni ili oštećeni, tu je sve do 1922. godine živeo regent Aleksandar I Karađorđević.

Kuća je tako postala zvanična kraljevska rezidencija, pa je tako došlo do toga da princ, koji je u tom trenutku zamenjivao obolelog kralja Petra I, baš na ovom mestu, u balskoj dvorani 1. decembra 1918. godine pročitao proglas o ujedinjenju Srba, Hrvata i Slovenaca u zajedničku državu i tako stvori državu koja će kasnije poneti naziv Jugoslavija.

Burna istorija sve do današnjih dana

Jednom kada su prestonički dvorovi popravljeni i izgrađeni, a regent se iselio, Krsmanovićeva kuća za dugi niz godina menjala je namene - bila je restoran "Kleridž", pa Autoklub, u suterenu se nalazio bioskop "Adrija", a od 1934. godine pa sve do Drugog svetskog rata tu je bio smešten i Savez sokola Kraljevine Jugoslavije - organizacije koja je brinula o moralnom i fizičkom vaspitanju građana kraljevine Jugoslavije.

Za vreme okupacije zdanje postaje luksuzna kantina osoblja nemačke Uprave Beograda, a posle rata biva nacionalizovano.

Foto: ST/Đ. KOJADINOVIĆ

Nakon toga, Krsmanovićeva kuća dobija namenu po kojoj je najveći broj starijih Beograđana i danas pamti - u naredne tri decenije, ovde je bio smešten Protokol Državnog sekretarijata za inostrane poslove Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije i Diplomatski klub, pa se i ustalio naziv "Zgrada Protokola". Godine 1964. godine zgrada je upisana u Registar spomenika kulture.

Godine 1979. Protokol je iseljen sa ovog mesta, a zdanje je 1987. rekonstruisano i namenjeno Klubu privrednika i banci. U godinama koje su usledile ovde je bilo sedište i nekih stranih kompanija.

Ova zgrada, burne istorije, jedno vreme je bila "Kuća kulture", prostor Fakulteta za medije i komunikacije rezervisan za izložbe, presničke večeri i ostale programe kulture, a odnedavno je ponovo u ugostiteljskim vodama jer je tu smešten restoran "Kod dvoglavog orla".